Enterotoksemi, Clostridium perfringens isimli bakterilerin toksinleriyle oluşan, koyun ve sığırlarda görülen, çok hızlı seyreden ve öldürücü karakterde bir hastalık grubudur. Dünya’nın her yerinde görülmekte olup koyun, kuzu ve genç buzağılarda önemli kayıplara yol açmaktadır. Toksin tiplerine göre A, B, C, D, E ve F olmak üzere 6 tipi bulunur.
Clostridium perfringens, doğada yaygın olarak bulunan ve oksijensiz ortamda yaşayan bir bakteridir. Bu bakteriler, sağlıklı hayvanların bağırsaklarında her zaman bulunurlar. Normal koşullarda hastalık oluşturmazlar. Ancak, bağırsak hareketlerinin azalmasına neden olan durumlarda süratle çoğalırlar ve toksin çıkarırlar. Hayvanların besi durumlarının iyi olması, fazla süt verme, proteince zengin yemler, ani yem değişikliği, kötü bakım besleme, üşütme ve hayvanların tahıl tarlalarına sürülmesi gibi faktörler; hastalığın sebepleri olarak belirtilebilirler.
Olumsuz koşullar sonucunda ortaya çıkan toksinler, bağırsakların yapılarını bozmalarının yanında; damar iç yapısında akciğer, kalp, böbrek ve beyinde değişikliklere neden olurlar. Beyindeki bozulma, su toplanmasını ve küçük kanamaları beraberinde getirerek hayvanların ölmelerine yol açar.
Koyunlarda hastalık en çok 3- 8 haftalık kuzularda, özellikle besi durumları iyi ve 6 aylıktan bir yaşına kadar olanlarda görülür. Yaşlı koyunlar arasında hastalık, genellikle ilkbahar ve yaz aylarında fazla oranda, sonbahar aylarında daha az görülmektedir. Hastalık, kısa bir kuluçka döneminden sonra çoğunlukla ölümle sonuçlanır. Bazı hayvanlarda durgunluk, kaslarda kasılmalar gözlenir, yere düşerler, ayaklarıyla karınlarına vururlar. Bazı olaylarda ise sadece ishal dikkati çeker. İshalin meydana geldiği durumlarda iyileşme görülebilir.
Hastalık, keçilerde çok hızlı, normal ve yavaş olmak üzere 3 şekilde seyreder. İshal, en çok görülen belirtidir ve 2- 3 gün sürer. Normal seyirde beden ısısında yükselme görülür. Hızlı seyirde hayvanlarda şiddetli sancı ve ishal ile birlikte 4- 36 saat içinde ölüm meydana gelir. Yavaş seyirde ise hastalık birkaç hafta devam eder. Bu süreçte iştahsızlık ve ishal görülür.
Hastalık, buzağılarda da koyunlarda olduğu gibi hızlı seyreder. Ateş yükselir, hayvanlarda böğürme, şuursuzluk ve kasılmalar görülür. Yavaş seyirli vakalarda hayvan sakin durur, ancak diş gıcırdatması ve körlük gibi problemleri vardır. Bu durum 2-3 gün devam ettikten sonra iyileşme görülebilir.
Yakın zamanda yapılan yem değişiklikleri, kanlı ve kansız ishalin bulunup bulunmadığının öğrenilmesi ve ani hayvan ölümlerinin tespiti; hastalığı tanımada etkili olacaktır. Bu süreçte aşılamaya mutlaka önem verilmelidir.
